""ဘာသာစုံ ၉ မ်ဳိးကိုတက္ ကြ်မ္းနားလည္းတဲ့ လြတ္လပ္ေရး မီးရွဴးတန္ေဆာင္ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ""
အရွင္ဦးဥတၲမ ( ၁၈၈၀ မွ ၁၉၃၉ )
ေရႊျမန္မာမီဒီယာဂရုမွ အရွင္ဥတၱမ
အၾကာင္း ဂုဏ္ျပဳေဖၚျပအပ္ပါသည္။
ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးလမ္းျပ မီးရႈးတန္ေဆာင္
၊ အာရွတုိက္၏ ထြန္းသစ္ၾကယ္အရွင္္ဦးဥတၱမကုိရခုိင္ျပည္နယ္ စစ္ေတြျမိဳ႕ ၊ ရူပရပ္ ၊
ေခ်ာင္းနားတန္းတြင္ ဖခင္ ဦးျမသာဦး၊ မိခင္ေဒၚေအာင္ေက်ာ့ျဖဴ တုိ႔မွ
(၁၈၈၀)ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ(၂၈)ရက္တြင္ ေမြးဖြားခဲ့ေသာ သားၾကီးျဖစ္သည္။
ငယ္မည္မွာ ေပၚထြန္းေအာင္ ျဖစ္သည္။
ဦးဥတၱမတြင္ ညီေက်ာ္ထြန္းေအာင္(ကုိရင္ၾကီးအရွင္္အရိယ)ႏွင့္ ညီမ မအိမ္စုိးတုိ႔
ႏွစ္ဦးရွိသည္။
ရွင္္ဥတၱမ(ေပၚထြန္းေအာင္)ႏွင့္ ညီျဖစ္သူေက်ာ္ထြန္းေအာင္တုိ႔ကုိ မိဘမ်ားက
ကၽြန္ပညာအဂၤလိပ္စာကုိ သင္ၾကားမေပးလုိေသာ္လည္း တုိင္းရင္းသား ဘာသာ
ေက်ာင္းတြင္ ပညာသင္ေပးခဲ့ရာ ဦးဥတၱမ ( ေပၚထြန္းေအာင္) သည္ ဆဌမတန္းအထိ
သင္ၾကားခဲ့သည္။
မိခင္က ေက်ာင္းမွ ႏႈွတ္ထားသည့္တုိင္ေအာင္ ေပၚထြန္းေအာင္က ႏုိင္ငံ ရပ္ျခားကုိ
သြားေရာက္ ပညာသင္ရန္ မေလ်ွာ့ေသာလု႔ံလျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးၾကဳိးစားသည္။
အသက္(၁၃)ႏွစ္အရြယ္တြင္စစ္ေတြျမဳိ႕၌ပရိယတၱိသင္ၾကားရာတြင္အေက်ာ္တေစာရွိေသာ
ေရႊေစတီေက်ာင္းဆရာေတာ္ဘုရားထံ ဗုဒၶ၏ အေျခခံစာေပမ်ားကုိ ေလ့လာသင္ယူသည္။
(၁၅) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ေပၚထြန္းေအာင္ႏွင့္ ညီငယ္ေက်ာ္ထြန္းေအာင္ ရွင္သာမေဏ
အျဖစ္ သကၤန္းစည္းၾကသည္။
ရွင္ဥတၱမႏွင့္ ရွင္အရိယဟူေသာ ဘြဲ႕ နာမမ်ားရရွိခံယူ ၾကသည္။ထုိ႔ေနာက္
အရွင္္ဦးဥတၱမရဟန္း၀တ္ျဖင့္ ရန္ကုန္၊ မအူပင္၊ ပဲခူး၊ ေတာင္ငူ ၊ မႏၱေလးႏွင့္
ပခုကၠဴျမဳိ႕ မ်ားတြင္ လွည့္လည္ေနထုိင္ပညာသင္ယူခဲ့သည္။
ဗုဒၶစာေပ က်မ္းဂန္မ်ားကုိလည္း အပတ္တကုတ္ ေလ့လာ ၾကဳိးပမး္ ဆည္းပူးခဲ့သည္။
ေတာင္ငူျမဳိ႕တြင္ရွိစဥ္ ရွင္သာမေဏစာျပန္ပြဲတစ္ခုကုိ ၀င္ေရာက္ေျဖဆုိရာ
ပထမရသည္။
ေတာင္ငူျမဳိ႕ မွ ရွမ္းမၾကီးတစ္ဦးက
သားအျဖစ္ေမြးစားလုိေၾကာင္းေျပာ၍ ေမြးစားလုိလွ်င္
ကာလကတၱားကုိ ပညာသင္လႊတ္မလားဟု ေတာင္းဆုိရာ ထုိအမ်ဳိးသမီးၾကီး၏
အေထာက္အပံ့ျဖင့္ လူ၀တ္လဲကာ အသက္(၁၇) ႏွစ္အရြယ္တြင္ ကာလကတၱား၌
အဂၤလိပ္စာႏွင့္ ေခတ္ပညာမ်ားကုိ သင္ယူျပီး (၁၀)တန္း စာေမးပြဲကုိ အလြတ္ပညာသင္
အျဖစ္ ေျဖဆုိ ေအာင္ျမင္ ခဲ့သည္။
ထုိႏွစ္မွာပင္ ကာလကတၱားမွျပန္လာျပီး ရွင္၀တ္ျဖင့္ ဗုဒၶဘာသာစာေပက်မ္းဂန္မ်ားကုိ
သင္ယူသည္။ ထုိစဥ္ ဘုံေဘဘားမားကုမၸဏီ ကုိယ္စားလွယ္ ဦးထြန္းေအာင္ေက်ာ္က
ရဟန္းဒါယကာျပဳ၍ အသက္(၂၀)အရြယ္တြင္ ရဟန္းအျဖစ္ခံယူသည္။
အရွင္ဥတၱမသည္ ရဟန္းအျဖစ္ခံယူျပီးေနာက္ ရန္ကုန္သုိ႔ ဆင္းလာျပီး အိႏၵိယႏိုင္ငံ
ကာလကတၱား သုိ႔ ျပန္သြားေလသည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ အိႏၵိယတြင္ လြတ္လပ္ေရး
အတြက္ႏုိးၾကားထၾကြလ်က္ရွိသည္။
၁၉၀၄-ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ဘဂၤလားနယ္ကုိအေရွ႕ႏွင့္ အေနာက္ႏွစ္ပုိင္းခဲြျခားလုိက္ရာ ေဒါက္တာရာဘင္ျဒာနတ္တဂုိးႏွင့္ စီအာဒတ္စ္
ဆိုေသာ ပညာရွိပုဂၢဳိလ္ၾကီးႏွစ္ဦးက ဦးေဆာင္ကန္႔ကြက္ရာမွ ဆူပူကန္႔ကြက္မူမ်ား အၾကီးအက်ယ္ ျဖစ္ပြားက်ယ္ျပန္႔လာသည္။
ထုိပုဂၢဳိလ္မ်ားႏွင့္ တြဲမိေသာ ဦးဥတၱမ ဆရာေတာ္သည္
အိႏၵိယႏုိင္ငံေရးႏွင့္ အကၽြမ္း တ၀င္ ျဖစ္လာျပီး
ျမန္မာျပည္လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ စိိတ္၀င္စား
တက္ၾကြလာခဲ့သည္။
အုိင္စီအက္စ္(I.C.S) ရာထူးမွွ ႏုတ္ထြက္ျပီး အမ်ဳိးသားေကာလိပ္ကုိ
တည္ေထာင္ေသာ ဗင္ႏုိဂုိ႔ရွ္၏ ေကာလိပ္တြင္ အရွင္ဥတၱမက ပါဠိႏွင့္ ဗုဒၶ ဘာသာစာေပတုိ႔ကုိ
ကူညီပုိ႔ခ် ေပးေလသည္။
တဖက္တြင္လည္း သကၠတစေသာ ေရွးေဟာင္းဟိႏၵဴစာေပက်မ္းမ်ားကုိ
သင္ယူဆည္းပူးသည္။ထုိအခ်ိန္မွာ ျမန္မာျပည္တြင္လည္း ႏုိ္င္ငံေရးကုိတက္ၾကြစြာ
လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ျခင္းမျပဳၾကေသးေသာ္လည္း ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏယု၀အသင္း
(Y.M.B.A=young men’s buddhists associations)ကုိ တကၠသုိလ္ပညာတတ္
မ်ားျဖစ္ေသာ ဦးဘေဖ(ဘၾကီးဘေဖ) ၊ ဦးေမာင္ၾကီး(အမ္ေအ) ၊
ဦးစိန္လွေအာင္တိုိ႔က စတင္ဖြဲ႔စည္း
ထုူေထာင္ျပီး အမ်ဳိး ဘာသာ၊ သာသနာ၊ ပညာဟူေသာ ေဆာင္ပုဒ္ျဖင့္ စတင္
လႈပ္ရွားလာၾကသည္။
အရွင္ဥတၱမကုိယ္ေတာ္တုိင္အိႏၵိယမွ ျပန္ေရာက္လာျပီး
၀ုိင္အမ္ဘီေအလႈပ္ရွားမႈကုိ တက္ၾကြစြာ ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။ ၁၉၀၇-ခုႏွစ္ ၊
ဇန္န၀ါရီလ-၁ရက္တြင္ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံသုိ႔ ထြက္ခြာသြားသည္။ဂ်ပန္ႏုိင္ငံတြင္
အေနာက္ ဟြန္ဂြန္ဂ်ီ ဘုရားေက်ာင္းအၾကီးအမႈူး(Abbot of Western Hongonji
Temple) မင္းသားၾကီး ကုိဇင္အုိတာရီႏွင့္အတူ ေနျပီး ကစ္စတုိျမဳိ႔ရွိ
နိရွိဟြန္မြန္ဂ်ီ အမည္ရိွ ဗုဒၶဘာသာတကၠသုိလ္တြင္ ပါဠိပါေမာကၡအျဖစ္
ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
ထုိစဥ္ ဂ်ပန္စာ၊ စကား ၊ အယူ၀ါဒ ၊ ဓေလ့ထုံးစံတုိ႔ကုိ ကုိယ္တုိင္သင္ယူျပီး တစ္ႏွစ္အၾကာစာေမးပြဲ ေျဖဆုိေအာင္ျမင္သည္။
ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာစာေပက်မ္းဂန္တို႔အျပင္ ပါဠိ ၊ ဘဂၤါလီ ၊ နာဂရီ
၊ သကၠဋ၊ အဂၤလိပ္၊
တိဘက္ ၊ ဂ်ပန္ ၊ ျပင္သစ္ ဘာသာစကားကုိးမ်ဳိးကုိတတ္ေျမာက္သည္။
ဆရာေတာ္အရွင္ဦးဥတၱမသည္ ဂ်ပန္ျပည္တြင္ ေနထုိင္စဥ္ ဂ်ပန္ျပည္သုိ႔ လာေရာက္
တိမ္းေရွာင္ေနသူ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္အၾကိမ္ၾကိမ္ေတြ႔ဆုံျပီး
ျပည္တြင္းႏွင့္
ႏုိင္ငံတကာ ႏုိင္ငံေရးကိစၥမ်ားကုိ ညွိႏုိင္းေဆြးေႏြးခဲ့သည္။
၁၉၁၁-ခုႏွစ္ ၊ ဂ်ပန္မွ ပထမအၾကိမ္ျပန္လာေသာအခါ ကုိရီးယားျပည္ ၊
တရုတ္ျပည္ ၊ ျပင္သစ္ပုိင္အင္ဒုိခ်ဳိင္းနား(ယခု ဗီယက္နမ္ ၊ ကေမၻာဒီးယား ၊
လာအုိ သုံးႏုိင္ငံ)သုိ႔ ၀င္ေရာက္ ျပီး ဆုိင္ဂုံျမဳိ႕(ယခု
ဟုိခ်ီမငး္ျမဳိ႕ေတာ္)တြင္ ျမန္မာ့နန္းတြင္းအေရးေတာ္ပုံ အေရးနိမ့္ျပီး
ျပည္ပသုိ႔တိမ္းေရွာင္ ေနရေသာ ျမင္ကြန္း မင္းသားၾကီၤးႏွင့္ ၄င္း၏
သားေတာ္တုိ႔၏ ဆြမ္းအလႈူကုိလက္ခံျပီး ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး အေျခ အေနမ်ားကုိ
ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။
ထုိမွတဆင့္ ကေမၻာဒီးယားႏွင့္ ယိုးဒယား(ထုိင္းႏုိင္ငံ)တုိ႔ုသုိ႔ ၀င္ေရာက္
ေလ့လာခဲ့သည္။
ထုိမွ အိႏၵိယႏုိင္ငံ မဒရပ္ျမဳိ႕သုိ႔ ျပန္လာခဲ့သည္။မဒရပ္ျမဳိ႕မွ တဆင့္ ဘုံေဘျမဳိ႕သုိ႔
သြားေရာက္ျပီး ရတနာဂီရိရွိ ျမန္မာနန္းက်ဘုရင္သီေပါမင္းႏွင့္ ေတြ႔ဆုံ ႏုိင္ရန္
စီစဥ္ခဲ့သည္။သုိ႔ေသာ္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ၁၉၁၁-ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာျပည္သုိ႔ျပန္လာခဲ့သည္။
ျမန္မာျပည္သုိ႔ ျပန္ေရာက္ျပီးေနာက္ ၀ုိင္အမ္ဘီၤေအအသင္းကုိ
ဦးေဆာင္ေနေသာ ၀တ္လုံေတာ္ရ ဦးေမေအာင္ (ရခုိင္) ၊ ဦးအုံး(ပညာ၀န္) ၊
ဦးဘေဖတုိ႔၏ စည္းရုံးလႈပ္ရွားမူ မ်ားလည္း တျပည္လုံးတြင္
က်ယ္ျပန္လ်က္ရွိသည္။
မႏၱေလးတြင္ ျမန္မာ့သတင္းစာဆရာတစ္ဦးျဖစ္ေသာ ” ျမန္မာ့တာရာ”
သတင္းစာ ပုိင္ရွင္ ဦးေက်ာ္ရန္တုိ႔ႏွင့္လက္တြဲျပီး
ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးႏုိးၾကားေရးမ်ားကုိ ေဟာေျပာသည့္အျပင္
ရန္ကုန္ျမဳိ႕ တြင္ထုတ္ေ၀ေနေသာ ”သူရိယ”သတင္းစာတြင္ လည္း အမ်ဳိး ၊ ဘာသာ ၊
သာသနာကုိ ေစာင့့္ေရွာက္ ေရး ႏွင့္ ကၽြန္ဘ၀မွ လြတ္ေျမာက္ေရးတုိ႔ကုိ လႈံ႕ေဆာ္
ေရးသားခဲ့ သည္။
အမ်ားဆုံးေရးသားတုိက္တြန္းခ်က္မ်ားမွာ
၀ံသာႏုရကၡိတတရားမ်ားႏွင့္ ျမန္မာျပည္တြင္းျဖစ္ ပင္နီႏွင့္
ေယာလုံခ်ည္၀တ္ဆင္ေရး ၊ ႏုိင္ငံျခား အ၀တ္အထည္မ်ား သပိိတ္ ေမွာက္ေရးျဖစ္သည္။
၁၉၁၂-ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္ျပည္သုိ႔ ဒုတိယအၾကိမ္ျပန္လည္ၾကြခ်ီသည္။ ထုိခရီးတြင္ ညီမရင္းျဖစ္သူ
မအိမ္စုိးႏွင့္ လူငယ္သုံးဦးကုိ ဂ်ပန္တြင္ပညာသင္ရန္ေခၚေဆာင္သြားခဲ့သည္။
တစ္ႏွစ္ၾကာေနထုိင္ခဲ့ျပီး ေနာက္ျပန္လာခဲ့သည္။၁၉၁၄ခုႏွစ္တြင္တတိယအၾကိမ္အျဖစ္
ဂ်ပန္ျပည္သုိ႔သြားေရာက္ခဲ့ျပန္သည္။
ဂ်ပန္မွ အျပန္တြင္ အေမရိကန္ ၊ ၾသစေၾတးလ်ႏွင့္ ဂ်ဗားကၽြန္းမ်ား
(ယခု အင္ဒုိနီးရွား)တုိ႔သုိ႔ သြားေရာက္ေလ့လာ ခဲ့ျပီးမွ ျမန္မာျပည္သုိ႔
ျပန္လာခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္အရွင္ဥတၱမကုိယ္ေတာ္ၾကီးသည္ ေစာေစာပုိင္းႏွစ္မ်ား ကလည္း ျပင္သစ္ႏွင့္
အဂၤလန္ႏုိင္ငံတို႔သုိ႔ သြား ေရာက္ခဲ့ေသးသည္။
ရွင္ဥတၱမဂ်ပန္တြင္ရွိစဥ္ ဂ်ပန္ျပည္အတၳဳပတၱိစာအုပ္ကုိ ေရးသားခဲ့ျပီး အျပန္တြင္ သူရိယသတင္း
စာတုိက္မွ ရုိက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ရာ အလြန္ေရာင္းအားေကာင္းခဲ့သည္။ ၁၉၁၁-ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္းတြင္
ကိုလုိနီ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရး ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ ထုိစဥ္ကစကားအတိုင္း
ဟုမ္းမ္ရႈး(Home Rule) ရရွိ ေရးအတြက ္ စည္းရုံး လႈံ႕ေဆာ္ တရားမ်ားေဟာခဲ့သည္။
”အာဂါရာအနာဂါစ ၊ ဥေဘာ ၊ အေညာညနိႆတာ ၊ အရဒၵယႏၱိသဒၵမံ ၊ ေယာဂေကၼမံမႏုတၱရံ”
ဟူေသာ ဗုဒၶ ၶ ျမတ္စြာဘုရား၏ ပါဠိေတာ္လာႏွင့္အညီ ဘုန္းၾကီးရဟန္းတုိ႔အား
ႏုိင္ငံေရးကုိေျခစုံပစ္လ်က္ ၀င္ေအာင္လႈံ႔ေဆာ္ခဲ့သည္။
ရဟန္းရွင္လူတုိ႔ကုိ ထုိသုိ႔စည္းရုံးခဲ့ျပီး ၁၉၂၀-ခုႏွစ္တြင္
ထုိစဥ္က ျမန္မာျပည္ ဘုရင္ခံဆာရယ္ဂ်ီနယ္ကရက္ေဒါက္ ျမန္မာျပည္မွ
ထြက္သြားလုိက္ပါဟူေသာ စာတစ္ေစာင္ကုိ ေရးသားေပးပုိ႔လုိက္သည္။ထုိစာကို
သူရိယသတင္းစာက ေဖာ္ျပလုိက္ရာ အထူးအေရးပါေသာလႈံ႔ေဆာ္ ခ်က္ျဖစ္ သည္။
ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမသည္ ႏုိင္ငံေရးတရားမ်ားကုိ ျမဳိ႕ၾကီး ၊ ျမဳိ႔႕နယ္မ်ားတြင္သာမက
ေတာလက္ေက်းရြာမ်ား တုိင္ေအာင္ ေဟာေျပာခဲ့သည္။
၁၉၂၁-ခုႏွစ္တြင္ ေဒးဒရဲျမဳိ႕နယ္ ၊ ဆူးကလပ္ႏွင့္
တမာတေကာေက်းရြာတုိ႔တြင္ ဦးဥတၱမေဟာေျပာခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံေရးတရားမ်ားသည္
ဥပေဒကုိ ခ်ဳိးေဖာက္ သည္ဟုဆုိကာ အိႏၵိယရာဇသတ္ၾကီး ပုဒ္မ-၁၂၄(က)ႏွင့္ ၁၅၃(က)
တုိ႔ျဖင့္ ဖမ္းဆီးျပီး မအူပင္ခရုိင္တရား
ရုံးတြင္ အမႈစစ္ျပီး ေထာင္ဒဏ္(၁)ႏွစ္ႏွင့္ (၈)လအလုပ္မဲ့ ေထာင္ဒဏ္
ခ်မွတ္ျခင္းခံရသည္။
တစ္ျပည္လုံးရွိ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားစုစည္းျပီး ဦးဥတၱမကဲ့သုိ႔
တုိင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးအက်ဳိး ထမ္းေဆာင္ရန္အတြက္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ားကုိ
ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္လာၾကသည္။
အမ်ဳိးသမီးမ်ား၏ ကုမၼာရီ အဖြဲ႔မ်ားလည္းေပၚလာခဲ့ သည္။အရွင္ဦးဥတၱမသည္ ႏုိင္ငံေရးကုိ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ကာလအတြင္း အိႏၵိယႏွင့္
ျမန္မာျပည္ကုိ ကူးခ်ီ သြားခ်ီလုပ္ေနခဲ့သည္။
၁၉၂၀-ခုႏွစ္ ပထမတကၠသုိလ္သပိတ္ၾကီးဆင္ႏြဲခ်ိန္တြင္ ကာလကတၱားကုိ
ေရာက္ေနခဲ့သည္။
ရန္ကုန္တြင္ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္တုိက္ပြဲဆင္ႏြဲေၾကာင္း
ေၾကးနန္းစာရေသာအခါ မ်ားစြာေၾကနပ္၀မ္းသာျဖစ္ျပီး ရန္ကုန္သုိ႔
ခ်က္ခ်င္းျပန္လာကာ ၀ုိင္အမ္ဘီေအေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ တုိင္ပင္၍်ွ္ သပိိတ္
တုိက္ပြဲကုိ အားေပးကူညီျပီး သခင္ပညာေရးအတြက္ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား
ထူေထာင္ေရးကုိ စည္းရုံးသည္။ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။
၁၉၂၀-ခုႏွစ္တြင္ တျပည္လုံးရွိ ၀ုိင္အမ္ဘီေအအသင္းမ်ား ညီလာခံမွစျပီး ဂ်ီစီဘီေအႏုိင္
ငံေရးအသင္းခ်ဳပ္( General Council of Burmese Associations )ကုိ ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္
လုိက္သည္။ ၀တ္လုံေတာ္ရ ဦးခ်စ္လႈိင္ကုိ ဥကၠဌအျဖစ္ တင္ေျမွာက္ခဲ့ၾကသည္။
ျပည္သူမ်ားလုံး၀လြတ္လပ္ေရး(Home Rule)ကုိ အျပင္အထန္ေတာင္းဆုိလာၾက သည္။
၁၉၂၃-ခုႏွစ္ ဇြန္လဆန္းမွစ၍ အဂၤလန္ ၊ ထုိမွတဆင့္ ျပင္သစ္ ၊ စပိန္ ၊ ဆြစ္ဇာလန္ ၊
ဆြီဒင္ ၊ ေပၚတူဂီ ၊ ေနာ္ေ၀းစေသာ ဥေရာပတုိက္ရွိ ႏုိင္ငံမ်ားစြာကုိ လွည့္လည္ျပီး ႏုိင္ငံေရး
လႈပ္ရွားမႈ မ်ားကုိ ေလ့လာခဲ့သည္။ထုိအခ်ိန္္ ျမန္မာျပည္တြင္ အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕အစုိးရက
ျပည္သူတုိ႔၏ အုံၾကြဆန္႔က်င္မႈေၾကာင့္ ၀ႈိက္ေကာ္မရွင္ဖြဲ႔ျပီး စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈျဖစ္သည္။
Home Rule ကုိယ္ပုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအစား ဒုိင္အာခီေခၚ အဂၤလိပ္ဘုရင္ခံႏွင့္ ျပည္သူ႔ကုိယ္စား
လွယ္မ်ား ပူးတြဲအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကုိသာေပးျပီး အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕တုိ႔က တဖက္လွည့္ ၾကိဳးကုိင္
အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းျဖစ္သည္။
ဒုိင္အာခီႏွင့္ဟုမ္းမ္ရူးသေဘာထားကြဲျပီး ဂ်ီစီဘီေအလည္း
ႏွစ္ျခမ္းကြဲေလသည္။ ဦးခ်စ္လႈိင္က ဒုိင္အာခီဆန္ွ႔က်င္ေရး
ဂ်ီစီဘီေအအသင္းခြဲ၏ ဥကၠဌအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္သည္။
ဒုိင္အာခီႏွင့္ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္သည့္ (၂၁)ဦးအဖြဲ႔ကုိဦးေမာင္ၾကီး(အမ္ေအ)၊ ဆာေဂ်
ေအ ေမာင္ၾကီးစသူတုိ႔ ဦးေဆာင္ျပီး ဒုိင္အာခီ အစုိးရတြင္ ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။
၁၉၂၄-ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ျမဳိ႕တြင္ က်င္းပသည့္
လူထုအစည္းအေ၀းၾကီးတစ္ခုတြင္ ဦးဥတၱမသည္
အခြန္မေပးေရး လႈံ႔ေဆာ္ခဲ့ရာ ဥပေဒကုိ က်ဴးလြန္သည္ဆုိကာ အစုိးရကုိ
အၾကည္အညဳိပ်က္ေစသည့္
ပုဒ္မ-၁၂၄(က)ျဖင့္ တရားစြဲျပီး ရန္ကုန္ခရုိင္တရားသူၾကီးက ၁၉၂၄-ခုႏွစ္
ေအာက္တို
ဘာလတြင္ အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္(၃)ႏွစ္ အျပစ္ေပးလုိက္သည္။
ေထာင္မွလြတ္ျပီး ရန္ကုန္ျမဳိ႕ဗုိလ္တေထာင္ ဘုရား၀င္းအတြင္း တရားပြဲတြင္
သကၤန္းခၽြတ္ျပီး အတြင္းတြင္၀တ္ထားေသာ ေထာင္၀တ္စုံကုိ ျပလုိက္ရာ တရားပြဲလာ
ျပည္သူတရပ္လုံး မခံမရပ္ႏုိင္ျဖစ္ၾကေလသည္။
၁၉၃၀-ခုႏွစ္ေနာက္ပုိင္းတြင္ အိႏၵိယႏွင့္ ျမန္မာျပည္ကုိ
ခြဲျခမ္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျပႆနာေပၚလာျပန္သည္။ ဦးဥတၱမက နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ကုိ
ပူးတြဲတုိက္မွ ေအာင္ျမင္မည္ဟူေသာ သေဘာတရားျဖင့္ တြဲေရးအတြက္္ လႈံ႕ေဆာ္ သည္။
၁၉၃၂-ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ တြဲေရး ၊ ခြဲေရးကုိ
လူထုဆႏၵမဲေကာက္ယူရာ တြဲေရး ဘက္မွ မဲ(၅)သိန္းေက်ာ္ပုိ၍
အျပတ္အသတ္ႏုိင္ေသာ္လည္း အမတ္မ်ားအစည္းအေ၀းတြင္
ခြဲေရးျဖစ္သြားျပီး အိႏၵိုယႏွင့္ခြဲေရးျဖစ္သြားသည္။
ထုိသုိ႔ျဖင့္ ၁၉၅၃-ခုႏွစ္ ျမန္မာႏုိင္ငံဥပေဒျဖင့္
(၉၁)ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္လာသည္။ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမသည္ အိႏၵိယေခါင္းေဆာင္ၾကီး
မဟတၱမဂႏၵီ၏ နည္းလမ္းအတုိင္း မပူးေပါင္းေရး မူ၀ါဒ (Non-Co.opration)(ထုိစဥ္က
နန္းကုိေအာ္ပေရးရွင္း ဟုပင္သုံးသည္။
)ႏွင့္ အၾကမ္းမဖက္ေရး (Non Violence)ကုိ လုိက္နာက်င့္သုံးခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမအိႏၵိယ၏ ဟိႏၵဴမဟာဆဗၺအသင္းၾကီး၏ ဥကၠဌအျဖစ္ ယွဥ္ျပဳိင္ အေရြး
ခံရသည္။ကြန္ဂရက္ပါတီတြင္လည္း ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။
အရွင္ဦးဥတၱမကုိ အိႏၵိယတစ္ျပည္လုံး၏ ေခါင္းေဆာင္ ၾကီး
အျဖစ္အသိအမွတ္ျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။မဟတၱမဂႏၵီၾကီး၏ စၾကာျဂဟ အဖြဲ႔
(SaKaGraHa)ႏွင့္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ ေရးအဖြဲ႔၏ သရာဇပါတီ (Swaraj
Party)တုိ႔တြင္လည္း ပါ၀င္ဦးေဆာင္
လႈပ္ရွားခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမသည္ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး၏ ဦးေဆာင္လမ္းျပၾကယ္ျဖစ္ျပီး ဦးေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း
ဒုိင္အာခီ လက္ခံလုိက္ၾကျပီး ရာထူးယူကာ အမ်ဳိးသားႏိုင္ငံေရးဦးတည္ခ်က္ ေမွးမွိန္ခဲ့ရသည္။
ထုိ႔ေနာက္(၉၁)ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ျဖစ္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္၏
တပည့္မ်ား ငါးေထာင္စားရာထူးကို လက္ခံျပီး ဆရာေတာ္ကုိ ပစ္ပယ္လာၾကျပီး နယ္ခ်ဲ႕အလုိေတာ္ရိမ်ားျဖစ္လာၾကသည္။
၁၉၃၅-ခုႏွစ္မ်ား ေနာက္ပုိင္း ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသား ေခတ္ပညာတတ္ လူငယ္မ်ား
ဦးေဆာင္သည့္ ဒုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံး(သခင္ပါတီ) ေပၚေပါက္လာေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမက သခင္မ်ားကုိ အားေပးအားေျမွာက္ ျပဳခဲ့သည္။
နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္ ကုိလုိနီစနစ္ဆန္႔က်င္ေရး ၊ အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈ ခရီးတေလ်ွာက္
၀ိုင္အမ္ ဘီၤေအ ၊ ဂ်ီစီဘီေအ ၊ ၀ံသာႏု ၊ ကုမၼာရီအသင္းအဖြဲ႔မ်ား ေခတ္မွသည္ ဒုိ႔ဗမာအစည္း
အရုံးတုိင္ေအာင္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမသည္ မွန္ကန္ေသာ ဦးေဆာင္လမ္းညႊန္မူကုိ
ေပး ခဲ့သည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ၾကီး၏ ရည္မွန္းခဲ့ေသာ လုံး၀လြတ္လပ္ေရးကုိ
ျမန္မာ ျပည္သူတိုိ႔ ရရွိျခင္းျဖစ္သည္။၁၉၃၅-ခုႏွစ္
ျမန္မာျပည္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဥပေဒ(The Goverment of Burma
Act,1935)အရ (၉၁) ဌာန အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုံစံျဖင့္အုပ္ခ်ဳပ္ၾကသည္။
ထုိအခါ အရွင္ဦးဥတၱမ၏ ႏုိင္ငံေရးတပည့္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ပုဂၢဳိလ္မ်ား နန္းရင္း၀န္(၀န္ၾကီး ခ်ဳပ္)
၊ ၀န္ၾကီး ၊ အတြင္း၀န္ ၊ မင္းတုိင္ပင္အမတ္မ်ား ျဖစ္လာၾကေသာ္လည္း ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမကုိ လုံး၀ပစ္ပယ္ထားၾကသည္။
ဆရာေတာ္မွာ အသက္အရြယ္ၾကီးလာျပီး ေသြးတုိးေရာဂါ ၊
ဆီးခ်ဳိေရာဂါတို႔ ဖိစီး
လာသည္။ ဆရာေတာ္သည္ ေဟာင္းႏြမ္းစုတ္ျပတ္ညစ္ေထးေသာ သကၤန္းကုိရုံကာ
လြယ္အိတ္တစ္လုံးလြယ္ျပီး ဖိနပ္မပါ ၊ ထီးမပါျဖင့္
ရန္ကုန္ျမဳိ႕လမ္းမမ်ားေပၚတြင္
ေလ်ွာက္သြားလ်က္ရွိသည္။
သတင္းစာတုိက္မ်ားကုိျမင္လ်ွင္ သတင္းစာမ်ား ေတာင္းျပီး
ၾကဳံရာေနရာတြင္ ထုိင္ဖတ္သည္။ကုိယ္ခႏၶာၾကဳံလွီပိန္ခ်ဳံးျပီး
အသြားအလာယဲ႔ယဲ့ျဖစ္ေနသည္။
စိတ္အင္အားလည္း ခ်ဳိ႕ယြင္းလာသည္။လမ္းေပၚတြင္ မူးလဲျခင္းမ်ားျဖစ္လာသည္။
ဆရာေတာ္ကုိ ၾကည္ညဳိသူမ်ားက တည္းခုိေနထုိင္ရာ ေက်ာင္းတုိက္သုိ႔
ပုိ႔ေပးရသည္။ ဆရာေတာ္ ၾကီးအား ျပဳစုသူကင္းလာရာ အေျခအေနဆိုးရြားလာေသာအခါ
၁၉၃၉ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ ၇ ရက္ ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ ရခိုင္ရဟန္းေတာ္မ်ားအသင္း
စတုတၳအႀကိမ္ အစည္း အေ၀းက ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမအား
ေစာင့္ေရွာက္ရန္ ဆုံးျဖတ္သည္။ ငါးပြင့္ဆိုင္အဖြဲ႕ကို
႐ႈတ္ခ်ျပစ္တင္ေၾကာင္းလည္း ေဖာ္ျပသည္။
ရခိုင္ရဟန္းေတာ္ မ်ားက ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမအား ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီးသို႔ တင္ပို႔ကုု
သေပးၾကသည္။ သူရိယသတင္းစာမွ ဦးဘကေလး၊ ၿမိဳ႕ေတာ္၀န္ဦးဘ၀င္း၊ ကပၸတိန္
ဘဖူးတို႔ႏွင့္ ဆရာေတာ္အား ေလးစားသူတို႔ ေဆး႐ုံသို႔ သြားေရာက္အားေပး ကူညီ ၾကသည္။
ဆရာ၀န္မ်ား၏ စစ္ေဆးခ်က္အရ ေျခေထာက္တစ္ဖက္ျဖတ္ရမည္ဟု ေျပာ
လာေသာအခါဆရာေတာ္က အကုသမခံဘဲ ေဆး႐ုံမွ ဇြတ္ဆင္းၿပီး (၄၆)လမ္းရွိ အရိယာဆမတ္အသင္းတိုိက္တြင္ ေနထုိင္သည္။ထုိ႔ေနာက္ပုိင္းတြင္ ဆရာေတာ္
သည္ ျပန္လည္ နာလန္မထူႏုိင္ေတာ့ဘဲ ၁၉၃၉-ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၉)ရက္တြင္
ပ်ံလြန္ေတာ္မူသည္။
ဆရာေတာ္ကြယ္လြန္ျပီး ႏွစ္ရက္အၾကာ၁၉၃၉-ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၁၁)ရက္
၊ တနလၤာေန႔တြင္ က်င္းပသည့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္အစည္းအေ၀း၌ မင္းတုိင္ပင္အမတ္
မ်ားက ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္းအတြက္ ၀မ္းနည္းေၾကာင္းႏွင့္
က်န္ရစ္သူ မိသားစုထံ ၀မ္းနည္းသ၀ဏ္လႊာပုိ႔ရန္ ၊
၀မ္းနည္းျခင္းအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ လႊတ္ေတာ္အား ငါးမိနစ္ေရႊ႕ဆုိင္းရန္ အဆုိကုိ
ဟံသာ၀တီေျမ၏ မင္းတိုင္ပင္အမတ္ ဦးသင္းေမာင္က တင္သြင္းျပီး
လႊတ္ေတာ္တက္ေရာက္သူ မင္းတုိ္င္ပင္အမတ္
အားလုံး က တညီတညႊတ္တည္း အတည္ျပဳၾကသည္။
ဦးဥတၱမ၏ ဂုဏ္သိကၡာတုိ႔ကိုလည္း ခ်ီးက်ဴးေျပာၾကားၾကသည္။ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ
ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္းမွာ ၀မ္းနည္း ေၾကကြဲဖြယ္ျဖစ္ေၾကာင္း ၊ ျမန္မာျပည္အတြက္
ႏုိင္
ငံေရးမ်က္စိကုိပထမဦးဆုံး ဖြင့္ေပးသူျဖစ္ေၾကာင္း ၊ ကုိယ္က်ဳိးမငဲ့
အနစ္နာခံသူျဖစ္ေၾကာင္း ၊ ဆရာေတာ္္ၾကီးနာမက်န္းျဖစ္လာေသာအခါ ေက်ေက်ပြန္ပြန္
မျပဳစု ၊ မေစာင့္ေရွာက္
သည့္အတြက္ ၀မ္းနည္းေၾကာင္း စသည္တိုိ႔ကုိ မင္းတုိင္ပင္အမတ္မ်ားက
ေဖာ္ျပၾကျပီး ၀မ္းနည္း မွတ္တမ္းတင္ၾကသည္။
ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမကုိ အာဏာရူးႏုိင္ငံေရးသမား ၊ ၀န္ၾကီး ၊ အတြင္း၀န္စသူတို႔က
အေလးမထားၾကေသာ္ လည္း ဒုိ႔ဗမာအစည္းအရုံး၀င္သခင္လူငယ္မ်ားက အေလး
ထား ျပီး အရွင္ဦးဥတၱမကြယ္လြန္ခ်ိန္မွ အစျပဳ၍ ဦးဥတၱမေန႔ကုိ ႏွစ္စဥ္က်င္း
ပခဲ့သည္။
ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္းဂ်ပန္တုိ႔ အုပ္စုိးသည့္ကာလ ျမန္မာျပည္တြင္ ဂ်ပန္စာသင္ ေက်ာင္း
မ်ား ဖြင့္လွစ္ေသာအခါ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ အထၳဳပၸတၱိကုိ ျပဌာန္းသင္ၾကား
ေပးခဲ့သည္။
